Армян-қыпшақ тіліндегі мақал-мәтелдер: семантикалық-құрылымдық талдау

Аңдатпа

Мақалада армян-қыпшақ тілінде жазылған мақал-мәтелдер құрылымдық-семантикалық тұрғыдан қарастырылады. Мақаланың өзектілігі – армян-қыпшақ тілінде мақал-мәтелдерді қазіргі уақытта түркі халықтарында кездесетін мақал-мәтелдермен салыстыра зерттеу тіл білімі мен тіл тарихы үшін аса маңызды, өзекті тақырыптардың бірі. Мақаланың мақсаты – армян-қыпшақ тілінде мақал-мәтелдерді қазіргі уақытта түркі халықтарында кездесетін мақал-мәтелдермен салыстырып, орын алған құрылымдық және мағыналық модификацияларлы (трансформация) анықтау. Аталмыш мақсатқа жету үшін армян-қыпшақ тіліндегі мақал-мәтелдер топшыланып, интерпретацияланды. Қазақ тіліндегі мағыналас мақал-мәтелдермен тұлғалық және мазмұндық сипаты бойынша салыстырмалы талдау жасалып, тұжырымдалады. Зерттеудің ғылыми және теориялық құндылығын мақалада армян-қыпшақ тілінде жазылған мақал-мәтелдерді зерттеген ғалымдардың және неміс ғалымы Меркс Адальберттің еңбектері мен ғылыми мақалаларындағы тұжырымдарының талдауы құрайды. Зерттеудің әдістемесі – армян-қыпшақ тілінде қолданылған мақал-мәтелдердің жасалу жолдарын айқындап, оларды қазіргі қазақ тіліндегі мақал-мәтелдермен салыстыра отырып, семантикалық-құрылымдық талдау жүргізілді. Талдау нәтижесінде армян-қыпшақ тілінде жазылған мақал-мәтелдердің құрылымдық жағынан өзгеріске түскенімен, мағыналық жағынан қазіргі түркі тілдеріндегі мақал-мәтелдермен ұқсастығы анықталады. Алынған нәтижелерді жоғары оқу орындарында жалпы тіл білімі, түркі тілдерінің тарихы мен мәдениеті бойынша арнайы курстарда және мәдени деректерді қажет ететін оқу құралдарын құрастыруда қолдануға болады.