Су қауіпсіздігін қамтамасыз ету және мемлекетаралық қайшылықтарды еңсеру саласындағы ОАА елдерінің арасындағы ынтымақтастықтың нормативтік-құқықтық базасының ерекшеліктері
Қаралымдар: 9 / PDF жүктеулері: 6
Кілт сөздер:
су ресурстарын кешенді пайдалану және қорғау, СВСБ - Мемлекетаралық координациялық су комиссиясы, ХҚЕС - Аралды құтқарудың халықаралық қоры, BWO - бассейндік су ұйымдары, ASBP-Арал бассейні бағдарламасы, СРБМ - су ресурстарын біріктірілген басқару, суды бірлесіп бөлу және пайдалану тетігі.Аңдатпа
Тәуелсіздік алғаннан кейін Орталық Азия елдері өздерінің ұлттық қауіпсіздігі мәселелерін
жаңарта бастады, олардың ажырамас бөлігі судағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету және қатынастардағы
қақтығыстық әлеуетті еңсеру үшін көпжақты ынтымақтастық орнату болды.
Су проблемасын мемлекетаралық реттеу проблемасы су қауіпсіздігі осы елдерде және тұтастай
алғанда аймақтағы энергетикалық және адам қауіпсіздігі проблемасымен тығыз байланысты екендігімен күрделене түседі. Сонымен бірге, суды бірлесіп пайдалану тәжірибесінің басында жаңа тәуелсіз республикаларда нормативтік-құқықтық база және кеңестік институционалдық-құқықтық шеңберден тыс жерлердегі судың
таралуы және даулар мен жанжалдарды бейтараптандыру тәжірибесі болмады.
Сондықтан мақалада Арал теңізі бассейнінің трансшекаралық өзендерін бөлу мәселесі бойынша
Орталық Азия елдері арасындағы мемлекетаралық қатынастар талқыланады. Мақалада трансшекаралық
өзендер ағысының гидрографиясы мен пайызы, сондай-ақ 1991 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін аталған
елдердегі су қатынастарының даму динамикасы көрсетілген.
Мақалада сондай-ақ саяси және құқықтық қатынастардың талдауы және осы елдердің аймақтық
бастамаларға қатысу деңгейі көрсетілген. Әлеуметтік және су-экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің
үлгі тетіктері ретінде Аралды құтқарудың халықаралық қорының және Арал теңізі бассейні елдеріне
көмек көрсету бағдарламасының қағидаттары мен бағыттарын қоса алғанда, екіжақты және көпжақты
бастамалардың тетіктері ашылды. Мақалада сондай-ақ алдағы 30 жылдағы жағдайдың мүмкін болатын
сценарийлері көрсетілген және аймақта тұрақсыздық ықтималдығы туралы айтылған.
Авторлар аймақтағы су, энергетикалық және әлеуметтік қауіпсіздікті қамтамасыз етудің ең тиімді
механизмі су ресурстарын кешенді басқару қағидаттарын белсенді іске асырумен интеграцияланған тәсіл
болып қала береді деген қорытындыға келді. Авторлар мемлекетаралық деңгейде, сондай-ақ аймақтық,
субөңірлік және халықаралық ұйымдар деңгейінде «желілік» қатынастарды кеңейту және құқықтық және
институционалдық құрылымдарды жетілдіру қажеттілігіне сенімді.
