«Китаби-и межму-и тержуман-и турки ве ажеми ве мугали» ескерткішінің лексикалық ерекшеліктері

Аңдатпа

Көне қыпшақ тіліне қатысты сақталған жазбалардың жазылған жері, пайдаланылған жазуы, жазудағы мақсаты, тарихи кезеңдері туралы ақпарат алуан түрлі. Мұндай ескерткіштердің барлығы біздің дәуірімізге тұтас жетпеген. Мәмлүк қыпшақтарының мұралары саналған «Китаби-и межму-и тержуман-и турки ве ажеми ве мугали» атты қыпшақ жазба мәтіні өзінің ауқымдылығымен ерекшеленеді. Бұл жазба ескерткіш Мысыр мемлекетіндегі қыпшақтардың тілінде жазылған. Ескерткіш мәтінін жазуда араб жазуы қолданылған. Мәтіннің сөздік бөлімі толық сақталған.

Мысырдағы мәмлүк қыпшақтарының тілі толықтай зерттелмеген тақырып саналады. Олардың бір тобына зерттеу жұмыстары арналуда. Бірақ қазақ тіліне аудару, оларды толықтай зерттеу іске асырылмай келеді. «Китаби-и межму-и тержуман-и турки ве ажеми ве мугали» жазба ескерткішіне осыған дейін түсіндірме беріліп, жеке ғылыми мақалалар арналды. Бірақ ескерткіштің лексикалық қорына толықтай талдау жасалмады. «Китаби-и межму-и тержуман-и турки ве ажеми ве мугали» еңбегі өз заманында қыпшақ тілін меңгертетін сөздік әрі оқу құралы қызметін атқарған. Бұл еңбек қыпшақтардың Мысырдағы үстемдігін дәлелдейді және қыпшақ тілінің лексикасын сипаттауға мүмкіндік береді. Сондықтан осы еңбектің лексикалық қорына талдау жасау маңызды болып есептеледі.