Қазақстандағы және шектес аумақтардағы түркі несториандығы

Аңдатпа

Мақала Орталық Азияның ортағасырлық түркілері арасында несториандық христиандықтың таралуына арналған.

Белгілі бір кезеңдегі несториандық христиандық Орталық Азия мен оған іргелес аумақтардағы ең көп таралған христиандық ағым болды және айтарлықтай басымдылыққа ие болды. Қазақстанның жекелеген аймақтарында несториандық айтарлықтай дамыды, бұған көптеген археологиялық материалдар мен жазбаша дереккөздер дәлел болады.

Несториандық бағыттағы христиан діні 428 жылы Константинополь епархиясының басшысы болған Сириядан шыққан Византия архиепископы Несторийдің ілімімен тікелей байланысты. Несторийдің диофизиттік ілімі негізінде Исаның құдай және адам ретіндегі қос табиғаты туралы түсінік жатыр.

Бұл мақаланың мақсаты – түркі несториандығына қатысты қолда бар дереккөздерге шолу жасау, оларды жіктеуге тырысу, материалдарды талдау.

Қазақстандағы және көршілес аумақтардағы түркі несториандық тарихына қатысты дереккөздерді шығу тегі бойынша сириялық, парсылық, арабтық, византиялық, қытайлық, таза түркілік және сір-түркілік деп бөлуге болады. Бұл зерттеулерде археологиялық қазба деректері мен эпиграфиялық материалдар маңызды рөл атқарады. Мақала авторлары Суджа жазуы мен басқа мәтіндердің мазмұнын талдайды, несториандық идеялардың мәнін зерттейді, түркі несториандығының пайда болуы мен таралу тарихын ашады.