Kazak türkçesi güney bölgesi ağızlarında ünlülerin durumu

Abstract

Bir dilin tarihi dönemlerini, değişik dil bilgisi şekillerini ve söz varlığını izleyebileceğimiz en önemli yollardan biri de ağızlardan geçmektedir. Bu sayede dillerin tarihi gelişim süreçlerini tespit etmek daha bir mümkün hale gelmektedir. Ağızlarla ilgili yapılan çalışma ve ortaya konulan materyaller ağız atlaslarının oluşturulmasında önemli bir yere sahiptir. Dillerden elde edilen malzemeleri çıkararak atlaslarının çıkarılması, birbirine uzak coğrafyalarda hayatını sürdüren lehçelerin birbiriyle mukayeseli çalışmalar yapılmasına da olanak sağlar. Bu bağlamda Türk dilinin muhtelif coğrafyalarında yapılan ağız araştırmaları daha da önem arz etmektedir. Türk dili ve lehçelerinin henüz aydınlatılamamış bazı meselelerine çözüm olabileceği düşüncesiyle çalışmamızda Kazakistan’ın güney bölgesindeki Türkistan ve Kızılorda vilayetleri arasında yaşayan Kazak Türklerinin ağız özelliklerini temel almış bulunmaktayız. Söz konusu ağız ünlüleri durumu bakımından incelenecek ve standart Kazak Türkçesinden farklılıkları ortaya konulacaktır.

Sovyetler Birliği’nin siyasi baskılarına uzun yıllar maruz kalan Kazak Türkçesinin ağızlarına ait diyalektoloji çalışmaları yeteri kadar gelişme gösterememiştir. Toplumdaki siyasi baskı Türkolojinin çalışma imkanlarını da kısıtlamıştır. Sovyetler Birliği’nin dağılması sonrası Kazakistan Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını ilan etmesiyle beraber Kazak Türkçesinin diyalektoloji araştırma ve incelemelerinde bir ivmelenme söz konusudur. Son otuz yıldır Kazak Türkçesinin diyalektleri üzerinde birçok çalışma yapılmıştır. Bu noktadan hareketle dilin kendine özgü özelliklerinin kayıt altına alınması, dildeki değişmenin takip edilmesi ve söz varlığının tespiti bu açıdan çok önemlidir.