Қашаған Күржіманұлының «Топан» дастанын Құран сүрелерімен байланыстыра талдау

Аңдатпа

Қашаған Күржіманұлының бай мұрасын зерттеу ХХІ ғасырдағы қазақ ғылымындағы өзекті тақырыптардың бірі деп санаймыз. Себебі ХІХ ғасырдың кітаби ақынының шығармаларында қазақ ұлтының болмысы, тұрмыс-тіршілігі, болашаққа деген сенімін діннен көрініс тапқан. Зерттеудің мақсаты – ақын шығармаларының танымдық сипатын айқындайтын экзегетиканың қызметін зерттеу. Зерттеу нысанына «Топан» дастаны алынды. Адам бейнесін талдаудың ұтымды тәсілі - дін арқылы ашылған. Автор аллегория әдісі арқылы қоғамдағы адамдардың жақсы және жаман қасиеттерін сипаттаған. Ақын «Топан» дастанындағы адамдардың пиғылының өзгеруі, ақырзаман арқылы көрініс тапқан.

Бұл мақалада Қашаған Күржіманұлының «Топан» дастанын Құранның Мүрсәләт сүресімен ғылыми тұрғыда сараладық. Қазақ әдебиетінің тарихын зерттеу бағыттары негізінен кеңестік кезеңде қалыптасып, орнығуы себепті әдеби мұрадағы дін негіздері ұдайы теріс, кертартпа бағыттар есебінде бағаланып отыруы мұраның таза ғылыми негізде танылуына елеулі кері ықпалын тигізді. Қазақ халқының тұрмыс қалпын ХІХ ғасырдағы саяси-әкімшілік, экономикалық, географиялық тұрғыдан осы күнге шейін бүктемесі жазылмай келе жатқан ХІХ ғасырдағы дін саясаты, рухани мәжбүрлі ахуал мәселесі бойынша туралы қазіргі кезеңнің зерттеу бағыттарын нақтылай түсуге септігін тигізетін толып жатқан деректер келтіріп, ауқымды заманалық тоқтамдар жасап отырған. Қазіргі кезде мұсылмандық ағартушылық мәселесі біршама ғылыми негізделіп, әлемдік тәжірибемен сабақтастық арналары айқындала түсіп отырғандығы байқалады. Осы негізде ақын Қашаған Күржіманұлының «Топан» дастанында қазақ өлкесіндегі ислам тарихы туралы ой-байламдарын тұтастай тану мәселелері де бой көтереді.