Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің хабаршысы. Саяси ғылымдар. Аймақтану. Шығыстану. Түркітану сериясы

Теледидардағы қазақтілді контенттің танымалдылығын талдау

М.А. Айдаркожин, М.Р. Муканов — Fri, 29 Mar 2024 00:00:00 +0000

Еліміздің мәдени-ұлттық болмысын қалыптастыруда мемлекеттік тілді дамытудың рөлі зор екені сөзсіз. Осы орайда, телевидение өзінің зор танымалдылығы мен кең таралушылығының арқасында қазақ тілін насихаттауға, оны халық арасында кеңінен насихаттауға зор ықпал етуде. Осы себепті қазақ тілін насихаттау мен қолдаудың қуатты құралы ретінде теледидарды пайдалану Қазақстан Республикасының мемлекеттік ақпараттық саясатындағы басты стратегиялардың бірі болып табылады.

Бұл мақалада қазақ телевизиялық кеңістігіндегі тенденцияларға талдау жасалған. Зерттеу қазақстандық және ресейлік танымал телеарналардың рейтингтік көрсеткіштерін талдауды қамтиды, қазақ тіліндегі танымал контенттің теледидардың жанрлық фокусы контекстінде басқа тілдердегі контентпен қаншалықты салыстырылатынын дәлелдейтін статистикалық мәліметтерді ұсынады. бағдарламалар мен елдің аймақтық бөлімшелері.

Жалпы, мақала телеконтенттің Қазақстанның мәдени және тілдік ортасына әсерін түсінуге маңызды үлес қосады және қазақ тілін насихаттауға ықпал ететін медиа стратегияларды әзірлеу бойынша практикалық ұсыныстарды ұсынады.

Бұл зерттеудің мақсаты – Қазақстанның әртүрлі аймақтарындағы қазақ тіліндегі телебағдарламалардың танымалдылық деңгейін, сондай-ақ олардың мемлекеттік тілді насихаттауға әсерін анықтау.

Қазақстан Республикасындағы гендерлік білім берудің стратегиялары мен нәтижелері

А.Д. Бекебаева, Т.Т. Атаева — Fri, 29 Mar 2024 00:00:00 +0000

Мақалада зерттелген гендерлік теңдік мәселелері гендерлік тең құқықты қоғам қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Авторлар Қазақстандағы гендерлік білім берудің ағымдағы мәселелері мен мүмкіндіктерін талқылайды. Гендерлік теңдіктің білім беру стратегиясының негізі ретіндегі маңыздылығын атап өтеді және барлық деңгей бойынша білім беру жүйесіндегі гендерге бағдарланған бағдарламаларды одан әрі тереңдету мен кеңейту қажеттігін айтады.

Мақала Қазақстан ратификациялаған халықаралық құжаттарға назар аударады. Елдің адам құқықтары мен теңдігінің халықаралық стандарттарына беріктігін атап көрсетеді. Ұлттық және халықаралық бастамаларға, мәселен, ЮНЕСКО және БҰҰДБ бағдарламалары сияқты гендерлік теңдікті білім арқылы ілгерілетуге бағытталған мысалдар кіреді. Авторлар халықаралық тәжірибелерді және гендерлік стереотиптермен, қателіктермен күресу үшін қолданылатын әдістемелерді зерттейді және осы тәжірибелерді Қазақстанның контексінде бейімдеу мүмкіндіктерін қарастырады.

Зерттеудің мақсаты - гендерлік білім беру саласындағы халықаралық тәжірибені талдау және Қазақстан Республикасының мектеп және кәсіби оқыту жүйесіне гендерлік тәсілдерді енгізу мәселесін зерттеу. Авторлар мемлекеттік саясат деңгейінде стратегиялық жоспарлау мен қолдаудың гендерлік бастамаларын жүзеге асырудың әсерін едәуір күшейтіп, әділетті және тең құқылы қоғам құруға ықпал ететініне сенім білдіреді.

Еуропалық және көпполярлық білім кеңістігіндегі «Эразмус» бағдарламасы

М. Де Мартино, О.В. Барнашов, Р. Алонзи, Э. Исидори — Fri, 29 Mar 2024 00:00:00 +0000

Бұл мақалада «Эразмус» бағдарламасының еуропалық және көпполярлы білім беру кеңістігіндегі рөлі зерттеледі. Халықаралық академиялық ұтқырлықтың маңызды құралы бола отырып, «Эразмус» бағдарламасы қатысушы елдер арасындағы жоғары білім саласындағы ынтымақтастықты ынталандырады. Бағдарлама бүкіл әлемдегі университеттерді, жастар ұйымдарын және трансұлттық корпорацияларды қамтитын өзінің алғашқы еуропалық контекстінен асып түсті. «Эразмус» бағдарламасы білім берудің инновациялық тәсілдерін дамытуға ықпал етіп қана қоймайды, білім алмасуға жәрдемдеседі және халықаралық әріптестікті нығайтады, сонымен қатар кеңірек саяси функцияларды орындайды. Бағдарлама Еуропа азаматтары үшін әлеуметтік-экономикалық ресурстарды құруға ықпал етеді, ЕО-ның саяси тұрақтылығын нығайтады және мүше елдер арасындағы ынтымақтастықты ілгерілетеді. «Эразмус» бағдарламасы Еуропа елдері үшін ғана емес, сондай-ақ серіктестік елдердің кең ауқымы үшін біріктіруші негізге айналды, оны бүкіл әлем өңірлері үшін тартымды үлгі және ЕО сыртқы саясатының табысты құралы етті. «Эразмус» бағдарламасының өзектілігі Қазақстанның жоғары білім беру жүйесін реформалау және еуропалық білім беру модельдеріне жақынырақ ену контекстінде практикалық тұрғыдан күшейтіледі.

Ресей миграциясының Орталық Азия елдерінің әлеуметтік-экономикалық жағдайына әсері

Ж.М. Кадырбек, У.М. Оракбаева — Fri, 29 Mar 2024 00:00:00 +0000

В условиях обострения геополитической ситуации миграционные процессы на постсоветском пространстве переходят в состояние турбулентности, что оказывает серьезное влияние на социально-экономическое развитие стран Центральной Азии. В связи с этим возрастает актуальность миграционной проблемы, что создает риски ухудшения состояния рынка труда, межэтнических отношений и развития теневой экономики. В качестве методов исследования были выбраны контент-анализ и системный метод для выявления связи между политическими событиями и миграцией. Таким образом, данное исследование позволит адекватно осветить миграционную проблему на фоне геополитической турбулентности в Центральной Азии в современных региональных исследованиях и проанализировать ее «побочные» эффекты на состояние социально-экономической системы. Вместе с тем, исследование направлено на выработку практических рекомендаций в области регулирования миграционных процессов в рамках модернизации миграционной политики стран Центральной Азии.

Орталық Азия елдерінің Қытайдың «Белдеу және жол» бастамасына қатысуы: Қазақстан республикасының жетекші рөлі

Ф.А. Кукеева, Ф.А. Кыдырбек, К.К. Усерова, Л.Т. Исова — Fri, 29 Mar 2024 00:00:00 +0000

Қытайдың «Белдеу және жол» бастамасы Орталық Азияның стратегиялық маңыздылығы мен оның ресурстарына назар аудара отырып, жаһандық экономикалық және геосаяси ландшафтты өзгертті. Мақала авторларының алдына Қазақстанның көшбасшылық ұстанымын анықтау мақсатында Орталық Азия елдерінің «Белдеу және жол» бастамасына қатысуын салыстырмалы талдау міндеті қойылды. Географиялық, экономикалық, инвестициялық көрсеткіштер мен транзиттік әлеуетті бағалау арқылы бұл зерттеу аймағында «Белдеу және жол» бастамасын табысты іске асырудағы Қазақстанның маңызды рөлі атап көрсетілді. Зерттеудің теориялық негізі - Қытайдың перифериялық дипломатиясы, үлкен және кіші мемлекеттер теориясы, біртұтас тағдыр қауымдастығы, «батысқа шеру» сияқты әртүрлі қытайлық тәсілдердің жиынтығы. Мақалада реализм, неолиберализм және өзара тәуелділік сияқты батыстық теорияларға да назар аударылады. Әдістемелік тұрғыдан алғанда, авторлар әр елдің «Белдеу және жол» бастамасына қатысу дәрежесін бағалау үшін сандық әдістермен толықтырылған салыстырмалы талдауды, мәселенің жан-жақты перспективасын құру үшін тарихи және логикалық әдістерді қолданады.

Мақала Орталық Азия елдерінің «Белдеу және жол» бастамасына қатысуы туралы түсінік береді және осы бастаманы іске асыруға қызығушылық танытатын ҚР сыртқы саяси құрылымдарына, зерттеушілер мен қалың жұртшылыққа арналады.

Қытай Коммунистік партиясы XX съезінің қорытындылары: әлемге жаңа жолдау

Ж.Е. Оспанова — Thu, 30 May 2024 00:00:00 +0000

Қытай әлемдегі ең ірі экономикалық елдердің бірі және халықаралық аренадағы маңызды саяси ойыншы ретінде танылды. Елдің экономикалық құрамдас бөлігінің серпінді және үздіксіз дамуы, тіпті ковидтен кейінгі кезеңде Қытайға елдің тұрақтылығы мен бүкіл әлемде имиджін одан әрі сақтауға қуатты серпін береді. Бүгінде Қытайда болып жатқан оқиғаларға құлақ аспау мүмкін емес. Қытайда бес жыл сайын билік басындағы коммунистік партияның съездері өтіп, онда дәстүрлі түрде алдағы дамудың маңызды векторлары белгіленіп, өзекті міндеттер қойылып, идеологиялық шешімдер қабылданады. ҚХР-дың әлемдік қауымдастықтағы маңыздылығын ескере отырып, партия съездеріне ерекше назар аударылып, шетел үкіметі алаңдарында қызу талқылануда. Қытай Коммунистік партиясының XX съезі бүкіл Қытай халқы үшін ғана емес, Қытаймен тығыз байланыстағы елдер үшін де резонансты, әрі тарихи оқиғаға айналды. Бұл зерттеуде қазіргі құрылымдық функционализм әдісі, сонымен қатар саясаттану, тарихи және социологиялық зерттеу әдістері қолданылды. Мақалада Қытайдағы жағдайды толығырақ қарастыруға мүмкіндік беретін шетелдік сарапшылардың пікірлеріне талдау жасалды. Зерттеу нәтижесінде Қытайдың саяси ландшафтының маңызды аспектілерін қамтитын жаңа әкімшіліктің негізгі басымдықтары туралы түсінікке қол жеткізілді.

Жапониядағы «Society 5.0» концепциясының алғышарттары мен жүзеге асырылуының негізгі үдерістері

Х.Р. Куатова, Ж.Е. Ашинова — Wed, 26 Jun 2024 00:00:00 +0000

Жапония – технологиясы аса қарқынды даму үстіндегі ел. Тек экономикалық бағытта ғана емес, жан жақты бағытта ерекшеленіп, дәстүрлі құндылықтарын құрметтейтін заманауи ел болып табылады. Мақаланың негізгі мақсаты - Жапониядағы «Society 5.0» концепциясының даму бағыттарын бөліп қалыптастыра отырып, олардың мақсат-міндеттерін анықтау. Ақпараттық технология мен цифрлік қоғамның қатар жүруі концепцияның даму ерекшеліктерін көрсете отырып, оның маңызды теориялық негіздемелері ұсынылады. Теориялық алғышарттардан бөлек цифрлік қоғамның даму бөліктері суреттеледі. Яғни, цифрлік иммигранттар мен аборигендер, цифрлік қоғамға өтушілер және цифрлік қоғамда туылғандар деп көрсетіледі. Сонымен бірге, олардың заманауи технологияны меңгеру жолдары анықталады. Бұл дегеніміз, Жапония біржақты дамып, басқа елдердің тәжірибесіне сүйену емес, керісінше цифрлік қоғамның орын алуына атсалысқан Еуропа елдерінің де бірнеше мысалдарын көрсету. Сонымен қатар, «Society 5.0» концепция бағыттарын әртүрлі салада көру арқылы, орын алған артықшылықтары мен кемшіліктерін ұсынып, заманауи технологияны тек жастар ғана емес қарттар қоғамы да пайдалана алатындай қоғамның болуымен қорытынды жасалынды.

Орталық Азиядағы аймақшылдықтың жаңа тамыры: 2022 жылғы IV кеңестік кездесу қорытындысы бойынша президенттердің сөйлеген сөздері мен құжаттар мәтініне мазмұндық талдау

З.Е. Мукашева, Д.К. Ахмедьянова — Thu, 30 May 2024 00:00:00 +0000

2022 жылы Орталық Азия мемлекеттері басшыларының IV кеңестік кездесуі барысында Орталық Азияны ХХІ ғасырда дамыту жөніндегі достық, тату көршілік және ынтымақтастық туралы шартқа қол қойылды. Бұл факт Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түркіменстан және Өзбекстан республикалары арасындағы ынтымақтастықтың тереңдей түскенін, сондай-ақ Орталық Азияда аймақшылдықтың жаңа желісінің пайда болу мүмкіндігін көрсетті.

Мақалада шарт мәтіндерінің, Орталық Азия мемлекеттері басшыларының бірлескен мәлімдемесінің және республикалар президенттерінің сөйлеген сөздерінің мазмұндық талдауы беріліп, сол арқылы аймақ елдері үшін ынтымақтастық саласындағы негізгі басымдықтар айқындалады. Эмпирикалық зерттеулердің нәтижелері аймақтық ынтымақтастық пен қауіпсіздікке қатысты мәселелер Орталық Азия елдері үшін басымдық болып қала беретінін көрсетеді.

Мақала келесі бөлімдерден тұрады: кіріспе, аймақшылдық процестеріне арналған теориялық бөлім, Орталық Азиядағы аймақтық интеграция тақырыбы бойынша әдебиеттерге шолу, зерттеу әдістемесінің толық сипаттамасы, нәтижелер мен қорытындыларды талқылау, сонымен қатар аймақ елдері арасындағы ынтымақтастықты дамытудың қазіргі тенденцияларына қысқаша шолу.

Дәстүрлі және инновациялық құндылықтардың бағыттары мен мазмұнын анықтайтын қағидалар

М.О. Насимов — Fri, 29 Mar 2024 00:00:00 +0000

Қоғам мүшелерінің құндылық бағдарларындағы үздіксіз өзгерістер осы процесті зерттеу міндетін қойып отыр. Осы уақытқа дейін саяси ғылымдарда дәстүрлі және инновациялық құндылықтардың бағыттары мен мазмұнын анықтайтын қағидалар әлі де сыни талдаудан өткен жоқ. Сондықтан жaһaндaну шарттарында туындаған өзгeрістер динaмикacындағы дәстүрлі және инновациялық құндылықтар арасындағы қатынасты заманауи зерттеулерде анықтау өзекті болып табылады деп санаймыз. Теориялық талдау жүргізілген зерттеуде диалектикалық, салыстырмалы-тарихи, құрылымдық-функционалдық, дедуктивті және индуктивті талдау әдістері қолданылды. Бұл мақаланың басты мақсаты – дәстүрлі және инновациялық құндылықтардың бағыттары мен мазмұнын анықтайтын қағидаларды саясаттанулық тұрғыда жүйелеу. Мақсатты жүзеге асыру үшін дәстүрлі және инновациялық құндылықтар ұғымдарының мәнін дәйектеу арқылы ұсынылып отырған қағидалардың мағынасын анықтау міндеттерін қойдық. Негізгі қағидалар ретінде іргелендіру, стандарттау, ізгілендіру, демократияландыру және ақпараттандыру алынды. Кіріспе бөлімде дәстүрлі және инновациялық құндылықтар ұғымдарының негізгі тұжырымдамаларын анықтап, зерттеліп отырған мәселенің тұжырымын, мақсатын және тарихын дәйектедік. Талқылау және нәтижелер бөлігі 5 тармақшаға бөлініп, әр тармақшада ұсынылған қағидалар негіздерін дәлелдедік. Саяси жаңғыру мен үздіксіз саяси реформалар жүріп жатқан қоғамда дәстүрлі және инновациялық құндылықтар қатар өмір сүретін әлеуметтік кеңістік қалыптасады деген қорытындыға келдік.

Еуропалық Одақтағы босқындар мәселесінің жайы, тәуекелдері мен қауіптері

Ш.М. Туймебай, Ж.М. Медеубаева — Fri, 29 Mar 2024 00:00:00 +0000

Мақалада көші-қон ағындары және олардың ЕО елдерінің экономикалық және саяси өміріне әсері талданады. Еуропалық Одақ мыңдаған жылдар бойы ұстанған Ашық есік саясатының салдарынан қазіргі таңда көптеген әлеуметтік және экономикалық мәселелерге душар болып отырғаны белгілі. Соның салдарынан мемлекеттер арасында араздықтар пайда болуда. Бұл сұрақ көптеген зерттеушілерді қызықтыратыны сөзсіз. Мақалада қазіргі таңдағы Еуропалық Одақ елдерінің көші-қон процестеріне, ерекшеліктеріне және әсер ету факторларына шолу жасалған. Көші-қон дағдарысы өсуінің маңызды салдарының бірі - ұлттық бірегейліктің "бұлыңғырлануы". Сәйкестік дағдарысы және қазіргі жағдайдан шығудың жолын іздеу - Еуропадағы көші-қон процестерін түсіндіру мен зерттеуге ерекше көзқарас тудырады. Босқындар дағдарысы кейбір Еуропа елдерінде саяси-экономикалық және демографиялық мәселелердің өршуіне септігін тигізгені белгілі. Жаппай көші-қон Еуропа елдерінде көптеген практикалық және теориялық проблемалар туғызды. Мақалада осы мәселелер талданып, пайымдауға талпыныс жасалған. Зерттеу жұмысында Еуропалық Одақтың алдына туындаған мәселелерді шешу жолдары және көші-қон процестерін тиімді басқаратын саясат қарастырылады. Бұл саяси-демографиялық мәселерді шешу жолдарының бірі автор жұмыста көрсеткендей интеграция саясаты болып табылады.

Ақпараттық соғыстар: Қазақстанның қазіргі кезеңдегі қауіпсіздігі

Д.М. Туртугулова, А.Н. Муратхан — Fri, 29 Mar 2024 00:00:00 +0000

Мақаланың негізгі мақсаты – қазіргі кезеңде Қазақстанның қауіпсіздігі үшін «ақпараттық соғыс» қаупін анықтау. Манипуляция арқылы әсер етудің негізгі мақсаты - басқару. Ол үшін интернет желісін және заманауи әдістерді қолдана отырып, қоғамға әсер ету арқылы ақпараттық-психологиялық құралдар қолданылады. Бұл адамның мінез-құлқының өзгеруіне әкеледі. Интернет желісінің пайда болғалы, манипуляция әлеуметтік маңызды құбылысқа айналды. Мемлекет, қоғам және адам – оның негізгі субъектілері. Мақалада ақпараттық қарсыласу әрекеттерінің негізгі бағыттары айқындалған: жалған ақпаратқа қарсы іс-қимыл, сыртқы саясат пен ұлттық қауіпсіздікті қалыптастыруда басым болуға тиіс, ұлттық қатерді насихаттау қарастырылады. Жұмыстың нәтижесінде жасалған тұжырымдар ақпараттық қарама-қайшылық процесінде ақпараттың ықпалын зерттеуге мүмкіндік береді.

Цифрландыру мен электрондық үкіметтің тиімді басқаруға ықпалы: Қазақстандағы жетістіктер мен проблемалар

Г.Р. Шерьязданова — Thu, 30 May 2024 00:00:00 +0000

Мақалада ақпараттық теория шеңберінде электрондық үкімет пен цифрландыруға қол жеткізудің міндеттері мен мақсаттары қарастырылады. Мақаланың мақсаты цифрландыру мен электрондық үкіметтің Қазақстандағы тиімді басқаруға ықпалын зерттеу болып табылады. Атап айтқанда, жаңа электрондық ақпараттық-коммуникациялық технологияларға негізделген экономика, әлеуметтік қатынастар, менеджмент, мемлекеттік қызмет, саясат және демократия мемлекеттік басқаруды оңтайлы бағытқа өзгерте алады. Қазақстандағы цифрландырудың қазіргі заманғы проблемаларына ерекше назар аударылады, электрондық үкіметке дайындық индексі (EGDI – e–Government Readiness Index), интернеттің ену көрсеткіші және интернет жылдамдығы сияқты цифрлық дамудың негізгі көрсеткіштері салыстырылады. Мақалада нормативтік құжаттарды, интернет-ресурстарды, БАҚ материалдарын контент-талдау әдістері, сондай-ақ SWOT-талдау әдісі пайдаланылды. Жүргізілген SWOT-талдау цифрландырудың күшті және әлсіз жақтарын, сондай-ақ цифрлық теңсіздік, «интернеттің ену жылдамдығының төмендігі», сапалы отандық платформалардың болмауы және мемлекеттік бағдарламаларды іске асыру кезіндегі сыбайлас жемқорлық сияқты Қазақстанның геосаяси ерекшеліктерінен туындаған сын-тегеуріндерді көрсетеді. Зерттеудің практикалық маңызы электрондық мемлекеттік қызметтің Қазақстандағы сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ықпал ететін жаңа параметрлерді, индикаторларды құру ұсынымдарынан тұрады.

Германия түркология мектептері, орталықтары мен ЖОО-ның ғылыми және білім беру қызметінің кейбір аспектілері

К.М. Аширханова, Ж.К. Суинжанова — Fri, 29 Mar 2024 00:00:00 +0000

Европадағы түркология мектептерінің арасында Германия түркологиясының тарихы терең екені баршаға мәлім. Мақаланың негізгі мақсаты – Германия түркологиясындағы қазақ тілінің оқытылу жағдайына шолу жасау. Мақала авторлары Германиядағы тарихи түркітану орталықтарын, қазіргі таңдағы түркітанушы-профессорлардың зерттеу бағыттары мен Германия университеттеріндегі түркітану мамандығы бойынша білім беру бағдарламаларының мазмұнын атап өтеді. Авторлардың пікірінше, олардың арасында ерекше үлеске Германиядағы түркология бойынша негізгі орталықтардың бірі болып саналатын Майнц университеті (Mainz Johannes Gutenberg University) түркология кафедрасының ғалымдары лайықты. Жалпы, университеттің білім беру бағдарламалары мен оқуға түсу шарттары туралы мәліметтер назар аудартады. Ғылыми және білім беру туралы мәліметтер білім басқармасының басшысы Юлиан Рентш мырзамен сұхбат барысында алынды. Сонымен қатар, түркітанумен айналысатын орталықтар мен университет туралы барлық қажетті ақпараттар Майнц және басқа да Германия университеттерінің ресми парақшасында көрсетілген. Майнц университетінде түрік тілімен қатар қазақ тілі мен әдебиеті және мәдениетін оқытуға да көңіл бөлініп, бұл туралы зерттеулер белсенді түрде жүргізілетін айта кеткен жөн. Мысалы, түркі әдебиеттерінің ішінде қазақ тіліндегі әдебиеттер ерекше орын алады және А.Құнанбаев, М.Әуезов, Ә.Кекілбаев, О.Сүлейменов, І.Есенберлин сынды қазақтың белгілі ақын жазушыларының көптеген еңбектері неміс тіліне аударылғанын да байқауға болады. Мақаламыз алдағы уақытта Германиядағы түркология бөлімдерінде білім алғысы келетін жастар мен осы салада ізденіс жүргізетін зерттеушілерге өз үлесін қосады деп ойлаймыз.

«Кедей» ұғымына қатысты тілдік бірліктердің этномәдени ерекшелігі (қазақ, қырғыз және түрік тілдерінің материалдары негізінде)

Қ.Қ. Сарекенова, Ф.С. Мұхтарова — Thu, 30 May 2024 00:00:00 +0000

Мақала адам макрожүйесіне кіретін «кедей» ұғымына қатысты тілдік бірліктердің этномәдени ерекшелігін қарастыруға арналған. Халықтың болмысын, мәдениетін, рухани және материалдық құндылықтарын, тұрмысын мен танымын, түсінігін тілінен көреміз. Сондықтан зерттеу мақаласының негізгі мақсаты – кедей ұғымының танымдық сипатын анықтау, қазақ, қырғыз, түрік тілдерінде бұл сөздің ерекшелігін, семантикалық мәнін қарастырып, олардың айырмашылықтары мен ұқсастықтарын көрсету. Халықтың «кедей» ұғымына қатысты танымы мен ойлары, лексикасы, мақал-мәтелдері, фразеологизмдері мен қанатты сөздері ұсынылды. Қазақ тіліндегі кедей микроконцептісіне кіретін байқұс, жалшы, жарлы, жарлы-жақыбай, қара, қайыршы, қараша сөздерінің семантикасы, лингвотанымдық мәні және осы сөздер арқылы жасалған фразеологизмдерге талдау жасалды. Түрік тіліндегі «yoksul» (кедей) сөзінің этимологиясы, бұл атауға қатысты тұрақты тіркестер этнолингвистикалық тұрғыда сараланды. Үш тілде кездесетін ұқсас фразеологизмдер салыстырылып, айырмашылығы көрсетілді. Жалпы тілдің ішкі мағынасын тану арқылы тұтас этносты, халықты тануға болады. Кедей ұғымына қатысты этномәдени бірліктерді зерттеу, олардың шығу тарихын анықтау, қазіргі таңдағы қолданылу аясын қарастыру, әрі халқымыздың тарихи лексикасында, мәдениетінде, салты мен дәстүріндегі орнын айқындау мақаланың өзектілігін аңғартады.