Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің хабаршысы. Саяси ғылымдар. Аймақтану. Шығыстану. Түркітану сериясы

Орта ғасырлардағы Орта Азия мен Шығыс Түркістанның ортақ тарихи байланыстары

2025-06-29T05:50:17+00:00

Мақалада ортағасырлардағы Орта Азия мен Шығыс Түркістанның тарихи-географиялық байланысы зерттеледі. Аталмыш екі аймақ ерте замандардан бері Батыс пен Шығыстың рухани-мәдени және экономикалық қарым-қатынасында айырықша рөл ойнағаны белгілі. Байырғы Жібек жолы ертеде алдымен осы аймақта тоғысып, одан соң шығыс пен батысқа қарай жалғасатын. Өз кезінде Жібек жолының әсерімен аймақтың геосаяси маңызы да арта түсті. VIII ғасырда бұл өңір Араб, Тибет және Таң империяларының таласу нүктесі болды. Бірақ, соңғы есепте, олардың қай-қайсысы да мұнда өздерінің үстемдігін орната алмады. Орта Азия мен Шығыс Түркістан ерте заманғы Ғұн, Түркі дәуірінде де, ортағасырлардағы Қарахан, Қара Қидан, Шағатай және Моғолстан хандықтары дәуірінде де аталмыш хандықтар мен қағанаттардың біртұтас саяси биллігіне бағынды. Сондықтан, ол географиялық тұрғыдан да, тарихи тұрғыдан да тұтас Орта Азияның немесе бір бүтін Тұранның ажырамас бөлігі болып келді.

Мақалада ең алдымен Қара хан мемлекетінің кезіндегі қарым-қатынасқа тоқталады. Мұнда ІХ ғасырдың орталарында орталық Моңғолиядан келген көне ұйғыр тайпалары мен жергілікті қарлұқ, яғма тайпаларының өзара араласуы нәтижесінде Шу, Талас өңірінде жаңадан құрылған Қара хан мемлекетінің сыртқы саясатына назар аударады. Одан соң, Қарахан мемлекетінің қос астанасының бірі ретіндегі Қашқардың тарихи орнына маңыз береді. Шығыс Түркістанның Қарахан мемлекетінің құрамында дамып өркендеу тарихына, илам дінінің таралуына, тұтас Жетішахардың түркілену процессіне талдау жасайды. Бұл қараханиттер мемлекеті дәуірінде Шығыс Түркістанның оның құрамдас бөлігі болғанын дәлелдейді. Мұндай тұжырым бұған дейін қалыптасқан тарихнамалық көзқарастарға түбірінен өзгеріс әкеледі.

Мақалада Шағатай және Моғолстан хандықтары кезіндегі Орта Азия мен Шығыс Түркістандағы саяси-экономикалық және этникалық жағдайларға талдау жасалады. Өгедей және Шағатай әулеттерінің арасындағы билік тартысы мен жергілікті дулат ақсүйектерінің хандықтың ішкі бөлігіндегі ықпалының артуы мемлекет шекарасының шығысқа және оңтүстікке қарай кеңеюіне әсер етті. Нәтижесінде Моғолстанның шығыс шекарасы Қытай қамалына дейін жетті. Ал Қашқар, Қотан, Жәркент, Ақсу, Күсән секілді ірі иеліктер мемлекеттің ішкі аймағына айналып қалды. Осынау фактілерге негізделіп автор Шығыс Түркістанның аталмыш кезеңде де тұтас Орта Азияға кеңейген Шағатай ұлысы мен Моғолстан мемлекетінің бір бөлігі болғандығын дәлелдейді.

Қазіргі заманғы қытай әдебиетінің танымалдығы және оның көрнекті өкілдері

2025-06-24T13:10:05+00:00

Бұл мақалада қазіргі заманғы қытай әдебиетінің ұлттық ерекшеліктері мен жаһандық деңгейдегі танымалдығы талданады. Қазіргі заманғы қытай әдебиеті – дәстүр мен жаңашылдықты ғасырлар бойы ұштастырып отырған әдеби үдерістің айқын көрінісі. ХХ ғасырдың алғашқы кезеңінен бастап қытай тарихында болған әлеуметтік, саяси өзгерістер әдебиетке де өзінің әсерін, ықпалын тигізді. Зерттеу қытай әдебиетінің тарихи, әлеуметтік және философиялық мазмұндарын жан-жақты қарастыра отырып, оның ұлттық мәдениет пен жаһандық құндылықтарды үйлестіре білу ерекшелігін ашады. Мо Янь, Ю Хуа, Янь Ляньке, Лю Цысинь және Би Фэйюй сынды көрнекті қытай жазушыларының шығармашылығы мысал ретінде талданады. Аталған жазушылардың шығармаларында сол кезеңдегі қытай қоғамындағы әлеуметтік мәселелер, адам мен табиғат, халық пен билік арасындағы қатынастар шебер суреттелген. Мақалада қытай әдебиетінің ұлттық болмысты сақтай отырып, жаһандық мәселелерді бейнелеудегі маңыздылығы мен әдебиетаралық диалогты нығайтудағы рөлі ерекше атап өтіледі. Қазіргі заманғы қытай әдебиетінің жаһандық мәдениеттегі орны мен ықпалы кеңінен қарастырылады. Қытай әдебиетінің беделді халықаралық марапаттарға ие болуы және оның шығармаларының әлемдік тілдерге аударылуы әдебиеттің жаһандық кеңістікте лайықты орын алуына ықпал еткені көрсетілген. Сонымен қатар қытай әдебиетінің киноға бейімделуі және оның кең аудиторияға танылуы да талқыланады.

«Шежіре-и теракиме» еңбегінде кездесетін бірқатар арабизмдер

2025-06-29T16:19:48+00:00

Түркі жазба мұраларын, тарихи қолжазбалар мен жыр-дастандарды лингвистикалық аспектіде саралау тілдің қалыптасу, дамуын тарихын айқындауда айрықша маңызды. Зерттеу мақалаға XVII ғасырда жазылған Әбілғазы Баһадүр ханның «Шежіре-и теракиме» еңбегі нысаны ретінде алынды. «Шежіре-и теракиме» – түркі халықтарының тарихына, мәдениетіне, этнографиясына, жер-су атауларына қатысты мол деректерді қамтитын орта ғасырлық еңбек. Шағатай жазба тілінде жазылған бұл еңбек – Оғызнама дастанының араб әліпбиімен жазылған нұсқасы. Қолжазба мәтін орта ғасырлық еңбек болғандықтан, лексикалық қабатында көне түркі элементтерімен қоса араб, парсы, моңғол сөздері де кездеседі. Зерттеу мақалада шежіре тілінде кездесетін бірқатар арабизмдердің лексика-семантикалық ерекшеліктері, олардың қазіргі қазақ тіліндегі, қазақ фольклорлық үлгілеріндегі, ақын-жыраулар поэзиясындағы қолданысы зерделенеді. Тарихи лексикологияда кірме элементтерді, оның ішінде, араб және парсы сөздерін семантикалық тұрғыдан саралауда «араб-парсы сөздері» деген шартты атау жиі қолданылады. Соның негізінде мақалада кірме сөздер араб-парсы элементтері деп емес, жеке дара тілдік ерекшеліктер ретінде қарастырылады. Атап айтқанда, шежіре мәтініндегі лафз/лебіз «сөз», ғиш, ғишрат/айыз «тойлау, сауық құру», қатил/қатал «соғыс, қырғын», есир/жесір «тұтқын», фурсат/мұрсат «мүмкіндік» секілді араб элементтері семантикалық тұрғыдан талданады. Бұл сөздердің қазақ фольклорлық жырларындағы, қазіргі қазақ тіліндегі мағыналық қолданысы сараланады. Зерттеу мақаланың негізгі мақсаты – «Шежіре-и теракиме» еңбегінде кездесетін араб элементтерін тілдік тұрғыдан талдап, шағатай жазба тілі мен қазақ тілінің арасындағы тарихи сабақтастықты айқындау. Зерттеу барысында семантикалық талдау әдісі, сипаттамалы әдіс, тарихи-салыстырмалы, салғастырмалы әдіс-тәсілдер қолданылады.

Оңтүстік Кореяның ұлттық брендингіндегі Президенттік кеңестің стратегиялық рөлі

2025-07-01T03:14:24+00:00

Бұл мақала Оңтүстік Кореядағы ұлттық брендингтің стратегиялық дамуын қарастырады. Зерттеудің мақсаты – Корея Республикасы үкіметінің елдегі ұлттық брендингтің имиджін нығайту және стратегиялық дамуы үшін қабылдаған негізгі шараларын анықтау. Мемлекеттік және халықаралық ақпарат көздері жариялаған ресми құжаттарды, статистикалық және аналитикалық есептерді талдауға ерекше назар аударылады.

Мақалада 2009 жылы президент Ли Мен Бактың бастамасымен құрылған Ұлттық брендинг жөніндегі Президенттік кеңестің рөлі қарастырылады. Бұл органның құрылуы ұлттық брендингті басқарудағы институционалдық тәсілдің бірегей үлгісі болды. Кеңес мемлекеттік органдардың мемлекеттік саясатын үйлестіру, сондай-ақ ұлттық брендингке қатысты коммуникациялық, имидждік және жарнамаға бағытталған іс-шаралардың кең ауқымын жүзеге асыру үшін жан-жақты жауапкершілікті өз мойнына алды. Мақалада Кеңестің функциялары, құрылымы және жұмысының негізгі бағыттары жан-жақты қарастырылған.

Ұлттық брендинг жөніндегі Президенттік кеңес елдің шетелде тұрақты әрі оң имиджін қалыптастыруға айтарлықтай ықпал еткені анықталды. Сонымен қатар мемлекеттің жағымды имиджі ұлттық қауіпсіздіктің тұрақтылығын, мәдени ықпалды күшейтуді және халықаралық аренада экономикалық мүдделерді ілгерілетуді қамтамасыз етеді.

Тоғыз оғыз этнонимінің генезисі және қазіргі түркі халықтарымен этникалық байланысы

2025-04-07T08:09:58+00:00

Түркі халықтарының тарихындағы ерте орта ғасыр кезеңі әлі де нақтылықты, терең зерттеуді қажет етеді. Әрбір халықтың тарихын зерттеуде этногенез мәселесінің алатын орны өте маңызды. Өкінішке орай, қазіргі түркі халықтарының этногенезі мәселесі әлі де толық шешімін таба қойған жоқ. Сол себепті түркі халықтарын құрайтын жекелеген ру-тайпалар мен олардың этногенезіне тоқталу аса қажет зерттеулердің бірі саналады.

Қазіргі таңда ғалымдар қазақ руларының тарихын XII-XIII ғасырлардан ғана бастап қарастыруда. Ал одан ерте кезеңді нақты қарастыру, болжау қиындық тудыруда. Түркі халықтарының төл тарихи шығармаларынан алынған мәліметтер этногенез мәселесін зерттеуге жеткіліксіз, бізге толыққанды деректер бере алмайды. Мәселен, Орхон-Енисей ескерткіштерінде, Талас жазуларында тек жекелеген тарихи оқиғалар ғана суреттелген. Араб деректеріне тоқталсақ, араб саяхатшыларының көбіне Қазақстанның оңтүстік аймақтарымен ғана шектелгенін, Моңғолия, Қытай аумақтарына бармағанын көреміз. Сондықтан араб дереккөздерінен де тақырыбымызға қатысты көп мәлімет табу қиынға соғады. Көне түрк кезеңі, түркі тайпалары туралы мәліметтерді көбіне Қытай деректерінен ғана біле аламыз.

Аталған мақалада ерте орта ғасыр кезеңіндегі тарихи деректерде кездесетін түркі тайпаларының бірі тоғыз оғыз тайпалар бірлестігінің тайпалық құрамы қарастырылып, тоғыз оғыздардың қазіргі түркі халықтарының генезисінде алатын орны жан-жақты пайымдалады.

«Бабырнама» тіліндегі септік жалғауларының ерекшеліктері

2025-04-07T08:46:34+00:00

Шағатай тілін XV ғасырдан XX ғасырға дейін кең географиялық аумақты мекендейтін бүкіл шығыс түркі халықтары біртұтас жазба тіл ретінде қолданғандықтан, осы тілде көптеген құнды шығармалар жазылды. Соның бірі – Захир ад-дин Мұхаммед Бабыр шахтың (ХV-ХVІ ғғ) «Бабырнама» атты еңбегі. Бабырдың шығармашылығы түркі халықтарының тарихында ерекше орын алады. Бұл еңбек түркі мәдениеті мен тарихының қайнар көзі, сонымен қатар қазіргі түркі жазба тілдерінің даму жолын айқындауға мүмкіндік беретін маңызды дереккөз саналады. Мақалада «Бабырнама» шығармасындағы септік жалғаулары және олардың сөйлем ішіндегі қызметі басқа түркі жазба ескерткіштері деректерімен салыстырмалы тұрғыда талданады. Түркі тілдеріндегі септік категориясының даму жолы туралы жалпы сипаттама беріліп, «Бабырнама» тіліндегі септік жалғауларының өзіндік ерекшеліктері анықталады. Жазба ескерткіш тіліндегі септік жалғауларының грамматикалық мәні мен қызметі, сөйлем құрамындағы сөздерді бір-бірімен байланыстыру қабілеті мен синтаксисік қатынастарды қамтамасыз ету мүмкіндіктері сараланады. Захир ад-дин Мұхаммед Бабырдың «Бабырнама» шығармасының тілі ескі қазақ тілінің бастапқы үлгісі тұрғысынан қарастырылады.

Сібір халықтарының (саха, хакас, тыва) шамандық дәстүріндегі бүркіттің орнитоморфтық бейнесі

2025-06-29T07:01:12+00:00

Мақалада Сібір халықтарының шамандық дәстүрлеріндегі орнитоморфтық бейнелер кешенді түрде зерттеледі. Орнитоморфтық символдар шамандық дүниетанымда ерекше орын алады, себебі олар рухтар әлемімен байланыс орнатуда, космогониялық түсініктерді бейнелеуде маңызды қызмет атқарады. Мақалада осы халықтардың шамандық рәсімдердегі құс бейнелерінің соның ішінде бүркіттің символикалық мағынасы талданады.

Зерттеудің өзектілігі Сібір халықтарының (саха, хакас, тыва) мәдени мұрасын, оның ішінде шамандық дәстүрлердегі бүркіттің орнитоморфтық бейнесінің ритуалдық, символдық және дүниетанымдық маңызын тереңірек түсінумен байланысты. Орнитоморфтық бейнелерді зерттеу саха, хакас және тыва халықтарының рухани әлемін және мифологиялық түсініктерін жаңаша қырынан қарастыруға мүмкіндік береді. Мақалада осы халықтардың шамандық рәсімдеріндегі және атрибуттарындағы бүркіт бейнелерінің символикалық мағынасы талданады. Зерттеуде мифологиялық, этнографиялық және мәдениеттанулық әдістер қолданылды. Мифологиялықталдауда шамандық дүниетанымдағы бүркіт бейнесінің мәні ашылып, олардың рөлі анықталды. Этнографиялық әдістер шамандық тәжірибелердегі бүркіттің рөлін зерттеуге мүмкіндік берді. Мәдениеттанулық талдау құстардың тек ритуалдық ғана емес, әлеуметтік-мәдени маңызын да ашып көрсетті.

Зерттеу нәтижелері Сібір халықтарының (саха, хакас, тыва) шамандық дәстүрлерінде құстардың көпқырлы рөлі бар екендігін айқындады. Бүркіттің қауырсындары шамандық киімдерде, ал олардың бейнелері даңғыра (бубен) мен бас киімдерде жиі кездеседі. Дыбыстық имитациялар, мысалы, бүркіттің дауысы ритуалдық әндер мен ғұрыптардың маңызды бөлігі болып табылады.

Сібір халықтарының құстар бейнелеріне негізделген шамандық дәстүрлері заманауи қоғам үшін рухани және мәдени байлықтың қайнар көзі ретінде өзектілігін жоғалтпайды.

Түркі мәдениетіндегі ыдыс-аяқ түрлерінің деректік құндылығы

2025-07-11T11:28:28+00:00

Мақалада түркі халқының материалдық мәдениетіне жататын – ыдыс-аяқ түрлерінің археологиялық зерттеулерде маңызды дереккөз ретінде қарастырылады. Ыдыс-аяқ түрлері байырғы түркілердің генезисі саналатын сақ дәуірі ескерткіштері кезеңінде, қола дәуірі қоныстарында пайдаланылған қыш ыдыстар және дәстүрлі ортада қолданыста болған ыдыс-аяқ түрлерінен көрініс табады. Мақаланың мақсаты – байырғы түркі кезеңінен сақталып келген ыдыс-аяқ түрлерін, ондағы жазу белгілерін дәстүрлі мәдениеттің бір формасы ретінде қарастырып, оны заттай дерек ретінде зерделеу. Бұл үшін археологиялық қазбалардан табылып жатқан артефактілер мен оның ерекше белгілерін салыстырып зерттеу басшылыққа алынды. Мақалада сақ дәуірі ескерткіші – Есік обасына (б.з.б. V–VI ғғ.) жүргізілген қазба жұмыстары барысында табылған, түбінде 26 таңбалы жазуы бар күміс тостағанның құндылығы, оқылу нұсқалары, жасалу материалы мен техникасы жайында айтылады. Сонымен қатар, қола дәуіріндегі заттай ескерткіштерді зерттеуде құнды дерек болып табылатын қыш ыдыстар, олардың формалары, өрнек жүйесінің салыну ережесі сияқты мәселелерге назар аударылады, ыдыс-аяқтарға салынған өрнектердің этникалық көрсеткіш ретіндегі мәні түсіндіріледі. Түркі кезеңіндегі материалдық мәдениеттің көрнекті үлгілерінің бірі болып табылатын ыдыс-аяқ түрлерінің қазіргі этномәдениеттегі жалғасы, ұлттық дүниетанымда алар орны, халқымыздың күнделікті тұрмыста пайдаланған ыдыстарының атқарған қызметі туралы да мағлұмат беріледі. Мақалада археологиялық деректер мен арнайы әдебиеттер пайдаланылған.

Көне және қазіргі антропонимдер арасындағы семантикалық сабақтастық

2025-07-01T03:19:41+00:00

Кісі есімдері – адамдардың тарихымен бірге жасасып келе жатқан тілдік дерек. Оның табиғатын зерделер болсақ, көптеген тарихи-мәдени ақпараттарға куә боламыз. Соның ішінде таным мен сенімнің белгілері қай заманда болсын мағынада сақталады да, тарихи сабақтастықтың өзегі ретінде көрініс береді. Көне тұлғалы Барақ, Итемген, Итбай есімдері мәдени көзқарастардың дамуымен бірге Амандық, Тұрар, Тоқтар болып өзгерді. Екі топтағы есімдердің антропонимдік мағыналары өте жақын, бірдей деп санауға болады, ол – сәбидің амандығын тілеу. Есімдердің түрі өзгергенмен, көне мағына сақталып, бүгінге жетіп отыр. Бұндай байланысты «семантикалық сабақтастық» деп атаймыз. Көне мен жаңаның арасын жалғап тұрған бұдан өзге «морфологиялық сабақтастық» және «лексикалық сабақтастық» құбылыстары бар, осы үшеуінің ішінде мақалада семантикалық сабақтастыққа назар аударылған.

Көне түркі жазба ескерткіштері арқылы жеткен кісі есімдері мен қазіргі түркі, соның ішінде қазақ есімдерінің арасындағы мағыналық байланыс түрлі қырынан көрінеді. Мақалада сабақтастықтың бұл түрлері «тұлғасы көнерген есім нұсқаларының сабақтастығы», «көне мен жаңа нұсқалар сабақтастығы», «тарихи есімдердің жаңғыруы арқылы сабақтасу» ерекшеліктері бойынша топтастырылды. Әр дәуірдегі тарихи өзгерістер және халықтар арасындағы мәдени-экономикалық қатынастар кісі есімдерінің лексикалық құрамына ғана емес, мағынасына да ықпал етеді. Бұл ықпал прецеденттік құбылыстар, сөз алмасқан екі тілдегі ұғым-түсініктердің ерекшелігі, қоғамдағы мәдени көзқарастардың жаңғыруы т.б. арқылы жүзеге асады. Осы айтылғандардың негізінде, мақалада, антропонимдердің тарихы мен табиғатына тән семантикалық процестердің даму эволюциясы нақты ұғымдар бойынша жүйеленіп, оған дәлелді мысалдар ұсынылды.

Түркологиялық зерттеу ныcаны Чалама тасы: әдет-ғұрыптар, рәміздер және мәдени мұра

2025-06-29T16:36:39+00:00

Чалама тасы - түркітілдес халықтардың шамандық дәстүрлері таралып сақталған ерекше күш орны. Рухани энергияға толы бұл қасиетті кеңістік ұрпақтар арасындағы байланысты нығайтатын және мәдени мұраны қолдайтын рәсімдер өткізудің орталығы ретінде қызмет етеді. Чалама - бұл бірлік пен рухани жаңғырудың символы, мұнда кез-келген адам ежелгі біліммен, дәстүрмен танысып, оларды болашақ ұрпақ үшін сақтай алады.

Мақаланың мақсаты - чалама тасының жанында жүргізілген камлание рәсімін және оның символикасы мен түркі тілдес халықтардың мәдени бірегейлігін сақтаудағы рөлін зерттеу. Зерттеудің өзектілігі - камлание рәсімі шамандық тәжірибенің негізгі элементі ретінде түркітілдес халықтар арасында өз маңызын сақтағанымен, қазіргі контекстегі рәсімнің символикасы мен рухани маңыздылығы әлі де жеткілікті зерттелмегендігі. Зерттеу барысында салт-дәстүрлердегі өзгерістер мен сабақтастықты анықтауға мүмкіндік беретін салыстырмалы тарихи әдіс қолданылды. Сипаттау және талдау әдістері салттық дәйектілікті қалпына келтіруге мүмкіндік бере отырып, мәдени және тарихи-этнографиялық тәсілдер дәстүр мен қазіргі мәдениет контекстінде салттың мағынасын зерттеу үшін қолданылды.

Чалама тасының жанында өтетін бұл рәсім қазіргі әлемде шамандық дәстүрлерді сақтаудың жарқын мысалы болып табылады. Зерттеу жұмыс шаманизмнің ежелгі дәстүрлер мен қазіргі рухани қажеттіліктер арасындағы көпір бола отырып, түркі тілдес халықтардың рухани бірегейлігін сақтауда шешуші рөл атқаратынын растайды. Бұл мәдени мұраны сақтау және түркі тілдес халықтардың рухани бірегейлігін түсіну үшін осындай тәжірибелерді зерделеудің маңыздылығын көрсетеді.

Полиэтникалық қоғамдардағы коммуникациялық стратегиялар: Қазақстан мен Ресейдің көзқарастарына салыстырмалы талдау

2025-06-23T03:08:25+00:00

Этникалық әртүрліліктің өсуімен қатар жүретін жаһандану жағдайында көпұлтты қоғамдарды басқару мемлекеттік саясаттың негізгі міндеттерінің біріне айналуда. Азаматтық бірегейлікті нығайтуға, этникалық қақтығыстардың алдын алуға және мемлекеттік органдарға сенім деңгейін арттыруға бағытталған тиімді коммуникациялық стратегияларды әзірлеу ерекше маңызға ие. Мақалада мұндай стратегияларды қалыптастырудың теориялық тәсілдері, олардың принциптері мен іске асыру әдістері қарастырылады. Ресей мен Қазақстан мысалы негізіндеэтносаралық саясатты әрбір қоғамның бірегей әлеуметтік, мәдени және тарихи ерекшеліктеріне бейімдеу, этносаралық қатынастарды үйлестіруді және мемлекеттің тұрақты дамуын қамтамасыз ету жолын көрсететін стратегиялаудың әртүрлі үлгілері талданады.

Зерттеуде әртүрлі этностар арасындағы диалогқа ықпал ететін тұрақты және тиімді құрылымдарды құруды қамтитын этносаралық өзара іс-қимылды институттандыруға ерекше назар аударылады. Бұл олардың қоғамдық тұрақтылықты нығайта түсетін елдің саяси-қоғамдық өміріне белсенді қатысуын білдіреді. Жұмыста этносаралық қатынастарды үйлестіруге бағытталған табысты тәжірибелер айқындалған. Табысты стратегиялаудың негізгі факторлары инклюзивтілік, биліктің диалогқа ашықтығы және аймақтардың тарихи-мәдени ерекшеліктерін ескеру болып табылатыны атап өтіледі.

Ұсынылған тәсілдер мен стратегиялау үлгілерін талдау этносаралық өзара іс-қимылдың әлеуметтік-мәдени ғана емес, сонымен бірге экономикалық және саяси аспектілерін де ескеретін кешенді және жүйелік тәсілдің маңыздылығын көрсетеді. Осы мақалада қарастырылған шешімдер өте бейімделгіш, сондықтан оларды әртүрлі контексттерде қолдануға болады.

Либериядағы су ресурстарын басқару: ағымдағы мәселелер және даму басымдықтары

2025-06-19T13:24:43+00:00

Зерттеу су секторының тұрақты дамуына баса назар аудара отырып, Либериядағы су ресурстарын басқару мәселелерін талдайды. Елеулі су ресурстарына қарамастан, ел ауыз су тапшылығы, судың ластануы және сумен жабдықтау және канализация инфрақұрылымының жеткіліксіздігі сияқты күрделі мәселелермен бетпе-бет келіп отыр. Бұл проблемалар саяси, экономикалық және әлеуметтік факторлармен, сондай-ақ азаматтық соғыстың салдарымен шиеленісіп отыр.

Зерттеу әдістемесі қолданыстағы дереккөздерді, заңнаманы және халықаралық ұйымдардың есептерін талдауды қамтиды. Қолданылған әдістерге стратегиялық құжаттарға контент-талдау жүргізу, сондай-ақ су ресурстары мен санитарлық жағдай туралы статистикалық мәліметтерді пайдалану жатады. Бұл мақалада сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін жаңарту, су сапасының мониторингін жақсарту және халықтың хабардарлығын арттыруды қоса алғанда, жағдайды жақсарту бойынша ұсыныстар берілген.

Зерттеудің негізгі нәтижелері су секторындағы инфрақұрылымның жетіспеушілігі және заңнамалық реттеудің әлсіздігі сияқты негізгі проблемаларды анықтау болып табылады. Бұл мәселелерді шешу үшін инфрақұрылымды дамытуға, шетелдік инвестицияларды тартуға және халықаралық ынтымақтастықты нығайтуға бағытталған шаралар ұсынылады.

Жұмыстың практикалық маңыздылығы Либериядағы су ресурстарын басқаруды жақсарту бойынша нақты қадамдарды ұсынуда жатыр, бұл ауыз судың қолжетімділігін арттыруға және санитарияны жақсартуға ықпал ете алады. Алынған нәтижелерді суды тұрақты пайдалану саласындағы шараларды жоспарлау және іске асыру кезінде пайдалануға болады, бұл әсіресе ұқсас қиындықтарға тап болған елдер үшін өзекті.

Қазіргі кезеңде тәуелсіз Әзербайжан мемлекетінің қалыптасуы және мемлекеттік бірегейлік

2025-03-04T06:53:19+00:00

Мақалада тәуелсіз мемлекеттік құрылыс динамикалық үдеріс ретінде қарастырылады. Зерттеу жалпы саяси-ғылыми тәсілдер аясында және посткеңестік кеңістіктегі жекелеген елдердің мысалында жүргізілген зерттеулермен өзара байланыста жүзеге асырылады.

Мақалада ғылыми мәселе Батыста, Ресейде және ТМД-ның басқа да елдерінде, соның ішінде Әзербайжанда жүргізілген зерттеулердің негізгі идеяларын салыстыру арқылы талданады. Тәуелсіз мемлекетті қалыптастыру – әмбебап және ұлттық факторлардың үйлесімді ұштасуын талап ететін күрделі үдеріс екені көрсетіледі. Сонымен қатар мақалада Әзербайжан мысалынегізінде тәуелсіз мемлекетті құру үдерісінің мазмұны мен мақсаттары мемлекеттік бірегейлік типіне тікелей байланысты екені дәлелденеді. Зерттеудің әдіснамалық негізі ретінде жүйелі көзқарас пен интерсубъективтілік қағидаттары таңдалып, негізгі әдіс ретінде салыстырмалы талдау әдісі пайдаланылады. Осы әдістемелік тәсіл аясында мемлекеттік бірегейлік мәселесі мен қазіргі мемлекетті қалыптастыру үдерісін саяси ғылым тұрғысынан, посткеңестік кеңістіктегі нақты елдерге арналған зерттеулермен салыстыра отырып, жалпы деңгейде зерттеу қарастырылады. Бұдан кейін алынған саяси-ғылыми тұжырымдардың негізінде Әзербайжандағы тәуелсіз мемлекетті қалыптастыру үдерісіне талдау ұсынылады.

Қазақстанның сирек кездесетін металдары: сыртқы экономикалық саясат

2025-07-01T03:24:22+00:00

Қазақстанның сирек кездесетін металдары: сыртқы экономикалық саясат және «ресурс қарғысы» атты

мақалада сирек металдар байлығының Қазақстанның экономикалық дамуы мен сыртқы саясатына әсері қарастырылған. Жаһандық технологиялық кезеңдегі сирек металдар жоғары технологиялық өнімдерді өндіруге қажетті стратегиялық ресурстарға айналуда. Осы металдардың қомақты қорына ие Қазақстан «ресурстық қарғыспен» байланысты тәуекелдерге тап болады - шикізат экспортына экономикалық тәуелділік және әлемдік бағалардың ауытқуына осалдығы. Мақалада сирек металдарды басқарудың экономикалық және геосаяси аспектілері, сондай-ақ олардың елдің тұрақты дамуы мен халықаралық қатынастарына әсері талданады. Тәуекелдерді азайту және ұзақ мерзімді тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін экономиканы әртараптандыру және ресурстарды басқару саясатын жетілдіру қажеттілігіне ерекше назар аударылады. Авторлар сирек металдарды стратегиялық пайдалану Қазақстанның сыртқы саяси ұстанымын нығайтуда және әлемдік аренадағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруда өте маңызды рөл атқаратындығын атап көрсетеді. Зерттеу жұмысы сонымен қатар Қазақстанға жаһандық экономиканың негізгі ойыншысы болуға мүмкіндік беретін осы құнды ресурстарды тиімді пайдалану үшін инновациялар мен халықаралық ынтымақтастықтың маңыздылығын талқылайды. Сондай-ақ, сирек металдардың сыртқы саясатта мемлекеттермен ынтымақтастықты әр салада дамытуға себеп болатын негізгі фактор ретінде көрсетіледі.

Тәуелсіздік кезеңіндегі қазақстандық қоғамның құндылық бағдарларының трансформациясы: медиадискурстың контент-талдауы

2025-06-29T07:14:42+00:00

Бұл мақалада тәуелсіздік кезеңіндегі қазақстандық қоғамның құндылық бағдарларының өзгеру динамикасы медиадискурс призмасы арқылы зерттеледі. Зерттеудің өзектілігі мемлекет құрылысы мен жаңғырту контексіндегі қоғамдық сана мен әлеуметтік-мәдени үлгілердің өзгерістерін кешенді талдау қажеттілігімен негізделген. Зерттеудің әдіснамалық негізі медиамәтіндерді сандық және сапалық контент-талдауды, дискурс-талдауды және салыстырмалы әдісті үйлестіретін кешенді тәсіл болды. Эмпирикалық базаны репрезентативтілік принципі бойынша және медиакеңістіктің әртүрлі сегменттерін қамту арқылы іріктелген 1991-2024 жылдар аралығындағы жетекші қазақстандық бұқаралық ақпарат құралдарының материалдары құрады. Зерттеу барысында қоғамның құндылық бағдарларының трансформациясының үш негізгі кезеңі анықталды: бейімделудің посткеңестік кезеңі (1991-2000), тұрақтандыру және жаңа ұлттық бірегейлікті қалыптастыру кезеңі (2001-2015) және жаһандық сын-қатерлер мен цифрлық трансформация кезеңі (2016-2024). Медиадискурсқа жүргізілген контент-талдау отбасы, еңбек, білім, әлеуметтік табыс, азаматтық жауапкершілік және ұлттық мәдениет сияқты базалық құндылықтардың репрезентациясындағы айтарлықтай эволюцияны көрсетеді. Медиадискурста қазақстандық қоғамның дәстүрлі құндылықтарының жаһандану процестері мен елдің әлемдік қауымдастыққа интеграциялануына байланысты модернизациялық бағдарлармен диалектикалық өзара әрекеттесуі көрініс табатыны анықталды. Медиадискурстың трансформациясы мен қоғамдық санадағы нақты өзгерістер арасында маңызды корреляция орнатылды, бұл БАҚ-тың әлеуметтік құндылықтардың трансляторы ғана емес, сонымен қатар конструкторы ретіндегі рөлін растайды. Қазақстандықтардың қоғамдық санасындағы дәстүрлі және модернизациялық құндылықтардың арақатынасын талдауға ерекше назар аударылып, азаматтардың әлеуметтік ұстанымдары мен дүниетанымдық позицияларының өзгеруіндегі доминантты тенденциялар анықталды.

Үндістанның «жұмсақ күші»: жаһандану процестеріндегі мәдениеттің рөлі

2025-06-23T07:29:16+00:00

Мақала Үндістанның сыртқы саяси стратегиясы контекстіндегі «жұмсақ күш» ұғымынталдауға арналған. Мақалада мәдени дипломатияның маңызды аспектілері, діни жәнефилософиялық мұралар, киноның әсері, аспаздық дәстүрлер және Үнді диаспорасыныңтрансұлттық ықпал ету құралы ретіндегі рөлі қарастырылған. Автор Үндістанның «жұмсақ күші» тек мәдени көріністің элементі ретінде ғана емес, сонымен бірге халықаралық аренада елдіңжағымды имиджін қалыптастыру үшін белсенді қолданылатын мақсатты саяси жәнедипломатиялық ресурс ретінде қалыптасатынын баса айтады... Махатма Гандидіңзорлық-зомбылықсыз саясатынан Бастап Үндістанның ұлттық қозғалысына жәнеПремьер-Министр Нарендра Моди бастаған заманауи бастамаларға дейінгі Үнділік «жұмсақкүштің» тарихи дамуы ерекше атап өтілді. Үндістан мәдени және рухани мұраны саналы түрдежаһандық баяндауды қалыптастыру құралы ретінде пайдаланатыны атап өтілді, онда елжалпыадамзаттық құндылықтардың тасымалдаушысы ретінде қарастырылады: толеранттылық, зорлық-зомбылықтың болмауы, даналық және бейбіт қатар өмір сүру. Үнді диаспорасының, әсіресе Батыс Пен парсы Шығанағындағы рөлі мәдени кодтар мен құндылықтарды жеткізудемаңызды делдал ретінде де қарастырылады. Диаспора тек мәдени қайталаушы ретінде ғана емес,Сонымен бірге Үндістанның шетелдегі ықпалын нығайта отырып, экономикалық, саяси жәнебілім беру процестерінің белсенді қатысушысы ретінде де әрекет етеді. Сонымен қатар, диаспорақауымдастықтарының бытыраңқылығына, жеке басын саясаттандыруға және әлеуметтіктеңсіздікке байланысты проблемалар да атап өтілді. Қорытындылай келе, автор Үнділік "жұмсақкүш" мәдени, тарихи және саяси элементтерді біріктіретін күрделі және көп қырлы құбылысдеген қорытындыға келеді, нәтижесінде Үндістан сана мен жанашырлық үшін жаһандықбәсекелестікте өз позициясын нығайтады.

Ақпараттық қоғам: эволюциясы, құрылымдық ерекшеліктері және даму бағыттары

2025-06-19T03:00:39+00:00

Мақала ақпараттық қоғамның мәнін, оның құрылымдық ерекшеліктерін және қазіргі заманғы әлеуметтік-экономикалық қызметке тигізіп жатқан ықпалын жан-жақты талдауға арналған. Ақпараттық қоғам – бұл ақпарат негізгі стратегиялық ресурсқа айналып, экономикалық, саяси, мәдени және әлеуметтік салалардағы шешімдерді анықтайтын жаңа тарихи даму кезеңі. Мұндай қоғамда ақпаратты өндіру, өңдеу, сақтау және тарату – басты экономикалық құндылықтар болып есептеледі.

Мақалада ақпараттық қоғамның қалыптасуына әсер еткен маңызды тарихи алғышарттар мен ғылыми-техникалық прогрестің рөліне ерекше назар аударылған. Инновациялық технологиялардың қарқынды дамуы, цифрлық инфрақұрылымның кеңеюі, интернет пен телекоммуникация желілерінің жаппай таралуы – осы үдерістің негізгі қозғаушы күштері ретінде сипатталады. Сонымен қатар ақпараттық қоғамның қалыптасуы жаһандану үдерістерімен де тығыз байланысты.

Цифрландыру процесінің нәтижесінде экономикалық құрылым түбегейлі өзгеріп, жаңа қызмет түрлері, мамандықтар мен кәсіптер пайда болуда. Білім беру жүйесі интерактивті, қашықтықтан оқыту платформалары арқылы жаңғырып, коммуникациялық қатынастар цифрлық құралдар арқылы жүзеге аса бастады. Еңбек нарығында да цифрлық дағдыларға сұраныс өсіп келеді.

Мақалада қазіргі ақпараттық қоғамның алдында тұрған бірқатар сын-тегеуріндер атап көрсетілген. Атап айтқанда, сандық теңсіздік, яғни интернетке қолжетімділік айырмашылықтары, киберқауіпсіздік қатерлері, жеке деректердің құпиялылығы мен қорғалуы және адамдар арасындағы дәстүрлі қарым-қатынас мәдениетінің өзгеруі сияқты мәселелер кеңінен талқыланады.

Орталық Азиядағы терроризм мәселесі және Қазақстан Республикасының терроризммен күресу жолдары

2025-06-29T06:14:58+00:00

Бұл мақалада Орталық Азия аймағындағы терроризм мәселесінің өзектілігі талқыланып, Орталық Азия шеңберінде қауіпсіздікке байланысты терроризм мәселесіне жан-жақты талдау жасалды. Орталық Азия аймағы – қауіпсіздік тұрғысынан алғанда дүниежүзінің күрделі аймақтарының бірі болып табылады. Қазақстан Орталық Азиядағы жетекші мемлекет ретінде терроризммен күресуде айтарлықтай шараларды қолға алды. Бұл шаралар заңнамалық өзгерістерден бастап, халықаралық ынтымақтастыққа дейінгі ауқымды іс-әрекеттерді қамтиды. Соңғы жылдардағы экстремизм мен радикализмнің күшеюі осы аймақтағы қауіпсіздікке үлкен сын-қатерлер тудырды, әсіресе, интернет арқылы радикалдану үрдісі маңызды мәселеге айналды. Осы мәселелерге байланысты Орталық Азиядағы қауіпсіздік мәселесі өзектілігімен ерекшеленеді. Бұл мақалада, терроризммен күрестегі негізгі бағыттар, яғни терроризм мен экстремизге қарсы қабылданған заңнамалық негіздер, ШЫҰ, ҰҚШҰ, БҰҰ сынды ұйымдармен ынтымақтастық, радикалдануды алдын алу және мемлекет ішіндегі әлеуметтік факторларға талдау жасалды. Авторлар мақалада терроризмнің пайда болу себептері мен аймақтық қауіпсіздікке төндіретін қатерлерін жан-жақты талдайды. Әсіресе Қазақстан Республикасының терроризммен күрес бағытындағы құқықтық, институционалдық және халықаралық деңгейдегі іс-шаралары мен стратегияларына ерекше назар аударылады. Сонымен қатар мақалада ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған алдын алу шаралары, құқық қорғау органдарының үйлесімді жұмысы, сондай-ақ діни экстремизмнің алдын алу жолдары қамтылады. Зерттеу нәтижесінде Қазақстанның терроризммен күрестегі тәжірибесі мен болашақтағы мүмкін бағыттары айқындалады.

Энергетика ресурстарын басқару және энергетика секторындағы қауіптердің алдын алу саласындағы Еуропалық одақтың институциялық тәжірибесі

2025-06-24T13:28:10+00:00

Мақалада Еуропалық одақтың энергетикалық ресурстарды басқару және энергетика саласындағы қауіптердің алдын алу саласындағы жинақталған тәжірибесі қарастырылған. Таңдалған зерттеу тақырыбының өзектілігі әлемдегі күрделі экономикалық және саяси жағдай Еуропалық Одақты өзінің энергетикалық саясатын жаңартылатын энергия көздерін өндіруге және пайдалануға қайта бағыттауға мәжбүр еткендігіне байланысты. Зерттеудің мақсаты-Еуропалық одақтың энергетикалық ресурстарды басқару және энергетикалық қауіпсіздікке төнетін қауіптердің алдын алу саласындағы институционалдық тәжірибесін талдау. Негізгі тәсіл ретінде энергетикалық қауіпсіздік жүйесінің жұмыс істеуі мен дамуы барысында алынған энергетикалық ресурстарды басқару бойынша Еуропалық Одақтың жинақталған тәжірибесін талдауға мүмкіндік беретін жүйелік тәсіл қолданылды. Таза энергиямен қамтамасыз ету мәселесі климаттың өзгеруін, энергияға жаһандық сұраныстың артуын және болашақ жеткізілімдерге қатысты белгісіздікті ескере отырып, Еуропа үшін ғана емес, бүкіл әлемдік қауымдастық үшін ажырамас сынаққа айналуда. Баламалы энергетиканы дамытудағы Еуропалық Одақтың тәжірибесі басқа елдер үшін, атап айтқанда, Орталық Азия елдері үшін пайдалы болуы мүмкін, өйткені дәл осы өңірдің елдеріне басталған энергетикалық дағдарыс жағдайында Еуропалық Одақтың мүдделері қайта бағдарланған. Қорытындылай келе, автор бүгінгі таңда Еуропалық Одақ тарапынан қабылданған барлық шаралар негізінен ұсыныс жағын ескермей, энергетикалық ресурстарға сұранысты Үйлестірілген төмендетуге бағытталған деген қорытындыға келеді. Осыған байланысты осы мәселені шешуге бағытталған екі бастама жиынтығы ұсынылады.

Қазақстан тарихы бойынша мектеп оқулықтары контекстінде қытай бейнесін қалыптастыру

2025-06-29T06:53:10+00:00

Тарих оқулықтары тарихи білім беруде шешуші рөл атқарады және тарихи білімді беру мен тарихи сананы дамытудың маңызды құралы болып табылады. Бұл зерттеуде Қазақстан тарихы бойынша мектеп оқулықтары негізінде Қазақстанда тарихи сананы қалыптастыру қарастырылады. 10 және 11 сыныптарға арналған тарих оқулықтарының мазмұны 5-9 сыныптардың мазмұнына шолу және интеграция болып табылатындықтан, осы жұмыс үшін зерттеу үлгісі Қазақстандағы 5-9 сыныптарға арналған Тарих оқулықтарынан таңдалды. Қазақстанның 5-9 сыныптарына арналған Тарих бойынша мектеп оқулықтарының мазмұнын талдай отырып, қазіргі қытай мен Қазақстанның аумағында ежелгі заманнан бүгінгі күнге дейін өмір сүрген және орналасқан халықтар мен мемлекеттер арасындағы қарым-қатынастар туралы зерттеу екі ел арасындағы қарым-қатынастардың өткенін, бүгінін және болашағын қарастырады, Қазақстан тарихы бойынша мектеп оқулықтарының халықтың тарихи санасын қалыптастыруға әсерін сипаттайды. Көптеген тарихи құжаттардың болуы қытай мен Қазақстан арасындағы қарым-қатынастың ұзақ тарихы бар екендігін айғақтайды. Қазіргі уақытта "белдеу және жол" ынтымақтастық бастамасының қолдауымен екі ел арасындағы қарым-қатынастарды дамыту перспективалары оптимистік. Қазақстан тарихы бойынша мектеп оқулықтарындағы Қытай туралы әңгімелер оқушыларға Қытайдың Қазақстан аймағының тарихи дамуына ықпалы мен қатысуын саналы түрде қабылдауға, Қытай-Қазақстан қатынастарын қазіргі Қазақстанның ұлттық бірегейлігін құрудың бір бөлігіне және халықтың тарихи санасының бір бөлігіне айналдыруға мүмкіндік береді.

Жапониядағы көші-қон және диаспоралар: тарихы, мәселелері, шешімдері және даму болжамдары

2025-07-11T05:06:55+00:00

Жапонияның көші-қон және диаспоралық саясаты тарихи дәстүрлерді де, қазіргі заманғы қиындықтарды да бейнелейтін мемлекеттік саясаттың ерекше және жан-жақты аспектісін білдіреді. Этникалық құрамы жағынан біртекті ұлттардың біріне ие Жапония ұзақ уақыт бойы көші-қонды қатаң бақылау саясатын ұстанды. Алайда, халықтың қартаюы, туудың төмендігі және білікті жұмыс күшіне деген қажеттілік сияқты жаһандық өзгерістерді ескере отырып, ел біртіндеп көші-қон мен диаспоралармен өзара әрекеттесу тәсілдерін қайта қарастыруда.

Тақырыптың өзектілігі бірнеше факторларға байланысты. Біріншіден, Жапониядағы демографиялық өзгерістер экономиканың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін көші-қон саясатын бейімдеуді талап ету арқылы Үкіметке қысым жасайды. Екіншіден, елден тыс жерде тұратын жапондықтардың едәуір бөлігі Жапонияның халықаралық байланыстарында маңызды рөл атқарады және басқа мемлекеттермен мәдени және экономикалық байланыстарды нығайту үшін маңызды ресурс болып табылады.

Бұл мақаланың мақсаты Жапонияның көші-қон саясатына және диаспораларға қатысты саясатқа қазіргі көзқарастарын талдау, сондай-ақ олардың тиімділігін бағалау болып табылады. Сондай-ақ, Тарихи контекст, қазіргі заманғы қағидаттар мен заңнамалық бастамалар, сондай-ақ Жапонияның осы салаларда кездесетін проблемалары мен сын-қатерлері қаралатын болады. Көші-қон саясатының қоғамға, ел экономикасына ықпалына, сондай-ақ оның одан әрі даму перспективаларына ерекше назар аударылатын болады.

Зерттеу нысаны – Жапонияның көші-қон және диаспоралық саясаты, оның демографиялық өзгерістер жағдайында қоғам мен экономикаға әсері. Зерттеу теориялық тұрғыдан маңызды, өйткені ол этникалық біртекті қоғамдағы көші-қон саясатының ерекшеліктерін және диаспораның халықаралық байланыстардағы рөлін ашады, ал практикалық маңыздылығы туу деңгейі төмен және қартайған елдерде көші-қонды басқару стратегияларын әзірлеу үшін тұжырымдарды ықтимал қолдану болып табылады, бұл әсіресе көші-қон саясаты саласындағы мамандарға қатысты.

Қазақстан мен Оңтүстік Кореяның мемлекеттік басқару саласындағы цифрлық ынтымақтастығының перспективалары

2025-07-01T03:18:14+00:00

Бұл мақалада Қазақстан мен Оңтүстік Кореядағы мемлекеттік басқару саласындағы цифрлық трансформацияның ерекшеліктері зерттеледі. Цифрлық трансформация саясатын жүзеге асыруда мемлекеттік басқарудың маңыздылығы зор. Мемлекеттік қолдау мен инновациялық технологияларды құру бастамасының арқасында елдің цифрлық инфрақұрылымы дамиды. Адам өмірінің сапасы және барлық салалардың тиімді жұмысы жаңа цифрлық ортаға байланысты болды. Сол себепті, әр ел жыл сайын өз экономикасының барлық салаларына жаңа цифрлық инновацияларды енгізуге ұмтылады. Сондықтан да, осы тақырып бойынша ғылыми зерттеулер өзекті болып табылады. Мақалада Дүниежүзілік Банк (World Bank), UN e-Government Survey 2022, International Telecommunication Union Surveys (ITU), IMD World Competitiveness Ranking reports 2023, INSEAD the Global Competitiveness Rankings 2022, сияқты дерекқорлардан алынған статистикалық талдау әдісі негізінде екі елдің мемлекеттік басқаруды цифрландырудың негізгі бағыттары бойынша салыстырмалы кестелер жасалды. Ойындар теориясы әдісі бойынша матрица жасалды, онда Қазақстан мен Оңтүстік Кореяның цифрлық трансформация саласындағы үстем ынтымақтастығы қарастырылады. Цифрландыру саласындағы елдердің тиімді және тұрақты өзара ынтымақтастығы жағдайында мемлекеттік басқарудың рөлі кең көлемде үкіметтердің әрқайсысы үшін маңызды рөлге ие екені көрінеді.

Орталық Азиядағы сыни геосаясат және шекараны өзгерту мәселелері: қырғыз-тәжік шекара қақтығысы

2025-06-29T07:54:49+00:00

Статья посвящена анализу кыргызско-таджикского пограничного соглашения 2025 года с позиции критической геополитики. Авторы исследуют процесс трансформации государственной границы как значимого ресурса политической мобилизации, инструмента символического противостояния и элемента конструирования национальной идентичности. Используя метод дискурсивного анализа официальных выступлений, сообщений средств массовой информации и экспертных интервью, в статье раскрываются механизмы, посредством которых политические элиты Кыргызстана и Таджикистана используют пограничные соглашения для усиления внутренней легитимности и институционализации своей власти. Особое внимание уделяется двойственной природе официальных нарративов, одновременно подчеркивающих дружественность и выражающих настороженность по отношению к соседним государствам. Авторы приходят к выводу, что достигнутое соглашение не разрешает конфликт окончательно, а инициирует новый этап реконфигурации власти и идентичности. В статье также рассматриваются последствия соглашения для региональной безопасности, влияние на местные сообщества и сложности управления трансграничными ресурсами. Подчеркивается, что лидеры Центральной Азии продолжают формировать свои нации через территориальное маркирование и апелляцию к исторической и моральной справедливости, что соответствует ключевым постулатам критической геополитики о пространстве как арене борьбы за существование и развитие государства.

Теледидарды тұтыну заңдылықтарын талдау және олардың Қазақстан Республикасының мемлекеттік ақпараттық саясатына әсері

2025-03-27T09:01:56+00:00

Соңғы жылдары Қазақстанда теледидарды БАҚ тұтынуында айтарлықтай өзгерістер байқалды. Теледидар мазмұнының заңдылықтарын және олардың Қазақстан Республикасының мемлекеттік ақпараттық саясатына әсерін зерттеу аймақтанудың маңызды аспектісі болып табылады, өйткені телехабар тарату өзінің кең таралуына байланысты қоғамдық пікір мен мәдени бірегейлікті қалыптастыруда шешуші рөл атқарады.

Бұл мақалада қазақ телевизиялық кеңістігіндегі тенденцияларға талдау жасалған. Зерттеуге телебағдарламалардың жанрлық бағыты, халықтың жынысы мен жас құрылымы бойынша осы немесе басқа контенттің қаншалықты танымал екендігін дәлелдейтін статистикалық мәліметтерді келтіре отырып, ең танымал қазақстандық және шетелдік телеарналардың аудиториялық көрсеткіштеріне талдау жасалған. және елдің аймақтық бөлімшелері.

Бұл зерттеудің мақсаты – Қазақстандағы телеконтентті тұтыну үрдістері мен өзгерістерін анықтау, сондай-ақ олардың мемлекеттік ақпараттық саясатқа әсерін бағалау. Атап айтқанда, зерттеу телеарналардың көру мүмкіндігінің динамикасын, жынысы мен жас топтары бойынша аудитория қалауларының өзгеруін, сондай-ақ жанрлық бейімділіктерді талдауға бағытталған. Шетелдіктермен салыстырғанда отандық қамтудың бәсекеге қабілеттілігі мәселесіне ерекше назар аударылады. Осы тұрғыда бұл мәселе еліміздің ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету тұрғысынан қарастырылады.

Бұл зерттеу қазақстандықтардың телевизиялық қалауы туралы мәліметтерді жинақтап қана қоймайды, сонымен қатар отандық контентті қолдауға және қоғамдық оң пікірді қалыптастыруға бағытталған мемлекеттік ақпараттық саясатты одан әрі дамыту бойынша практикалық ұсыныстарды ұсынады.