@article{Бияров_Картаева_2023, title={Ұлы Жібек жолында кездесетін кейбір этнонимдердің этимологиясы}, volume={142}, url={https://bulpolit.enu.kz/index.php/main/article/view/126}, abstractNote={<p>Мақалада ұлы Жібек жолында кездесетін кейбір этнонимдердің этимологиясы зерттеледі. Ұлы Жібек жолы бойында орналасқан ел, ұлыстардың аттарына (этнонимдерге) ішінара этимологиялық талдау жасалады. Жасалған талдаулар сол кездегі<br>ру-тайпалар туралы мәліметтерден хабардар етеді. Мұндағы этнонимдердің кейбірі<br>күні бүгінге дейін сақталған, кейбірі басқаша атала бастаған, енді біреулері біздің заманға жете алмағандығы пайымдалады.<br>Ұлы Жібек жолы көптеген ел, тайпа, ұлыстарды басып өткені тарихтан белгілі. Жібек<br>жолы бойында орналасқан елдер Жібек жолы арқылы саудасын жүргізіп, енді бірі керуен<br>жолдарының қауіпсіздігіне жауапты болған.<br>Авар, Қарлұқ, Құрықан, Қырғыз, Қытай, Он оқ, Соғды, Табғач, Таңғұт, Татар, Түпүт,<br>Түргеш, Үрүм, Чігіл этнонимдерінің шығу тарихы мен этимологиясы көрсетіліп,<br>оларға сипаттама беріледі. Кез келген атау, ол – мейлі, топоним болсын, мейлі этноним<br>болсын, ерекше белгіге қарай қойылатыны белгілі. Әрбір атаудың өзіне тән ерекшелігі<br>– олардың кәсібіне байланысты болды.<br>Қытай этнонимі, көптеген басқа этнонимдер сияқты, ол елге сырттан таңылған делінеді. Х-ХІ ғасырларда Солтүстік Қытайды басып алып, Ляо мемлекетін құрған моңғол<br>тектес қидан тайпасының атынан қалыптасқан этноним деп дәлелдейді. Бұл атаудың<br>Европа, Ресей жаққа кеңінен тарап кетуіне Қытан/Қидан мемлекетімен сауда-саттық<br>жасаған көпестердің ықпалы көп болғаны айтылады. Ұлы Жібек жолы осы қытайлар<br>құпия өндірген жібек маталарын саудалау үшін пайда болғаны тарихтан белгілі. Негізгі<br>жол Қытай – Орта Азия – Византия – Иран – Европа бағытында жүргенімен, оның<br>жан-жаққа тараған көптеген тармақтары болғаны қазіргі кезде анықталып отырғаны<br>мақалада жан-жақты сөз етіледі.<br>Мақала BR10965370 «Ұлы Жібек жолының топонимиясын ғылымдар тоғысында<br>зерделеу» атты Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі бекіткен мақсатты бағдарламалық жоба аясында жазылды.</p>}, number={1}, journal={Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің хабаршысы. Саяси ғылымдар. Аймақтану. Шығыстану. Түркітану сериясы}, author={Бияров, Б.Н. and Картаева, А.М.}, year={2023}, month={Mar.}, pages={293–302} }